Od 1985 roku październik jest miesiącem świadomości raka piersi. Jego symbolem jest różowa wstążeczka, a 15 października przypada Europejski Dzień Walki z Rakiem Piersi, ustanowiony w celu promocji badań profilaktycznych, rzetelnej wiedzy oraz czujności onkologicznej dotyczącej nowotworów piersi.
Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet.
Rak piersi to choroba, w której nieprawidłowe komórki piersi rosną w sposób niekontrolowany i tworzą guzy. Jeśli nie zostaną powstrzymane, guzy mogą rozprzestrzenić się po całym ciele i stać się śmiertelne.
Najwcześniejsza forma raka piersi nie zagraża życiu i można ją wykryć we wczesnych stadiach. Komórki rakowe mogą rozprzestrzeniać się, tworząc guzy, które powodują grudki lub zgrubienia.
Raki inwazyjne mogą rozprzestrzeniać się do pobliskich węzłów chłonnych lub innych narządów (przerzuty). Przerzuty mogą zagrażać życiu i być śmiertelne. Leczenie zależy od osoby, rodzaju raka i jego rozprzestrzenienia. Leczenie obejmuje operację, radioterapię i leki.
CZYTAJ NA PL.SPORTEN.COM – Polka strzeliła hat-tricka w wygranym 7:1 meczu z Barceloną
Najważniejsze fakty
- Rak piersi spowodował 670 000 zgonów na świecie w 2022 roku.
- Około połowa wszystkich przypadków raka piersi występuje u kobiet bez żadnych szczególnych czynników ryzyka poza płcią i wiekiem.
- Rak piersi był najczęstszym nowotworem u kobiet w 157 krajach na 185 w 2022 roku.
- Rak piersi występuje w każdym kraju na świecie.
- Około 0,5–1% przypadków raka piersi występuje u mężczyzn.
Zakres problemu
W 2022 roku na świecie zdiagnozowano raka piersi u 2,3 mln kobiet i odnotowano 670 000 zgonów. Rak piersi występuje w każdym kraju na świecie u kobiet w każdym wieku po okresie dojrzewania, ale jego wskaźniki rosną w późniejszym okresie życia.
Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym – w Polsce co roku taką diagnozę słyszy ponad 22 tys. kobiet, a u 5–10% z nich nowotwór rozpoznawany jest od razu w stopniu zaawansowanym. To powoduje, że jest drugą – po raku płuca – przyczyną zgonów onkologicznych wśród pań, a wśród młodych Polek (20–44 lata) nawet pierwszą.
Od mniej więcej 13 lat obserwowana jest rosnąca tendencja w zakresie umieralności na raka piersi. I to pomimo postępów w zakresie organizacji leczenia, diagnostyki czy dostępu do nowoczesnych opcji terapeutycznych. Zdaniem ekspertów w debacie publicznej wciąż mów i się zbyt mało o tej chorobie. Brakuje edukacji, która w większym stopniu skłoniłaby kobiety do profilaktyki.
– W Polsce wykrywalność raka piersi we wczesnym stadium wynosi około 41%, podczas gdy w innych krajach europejskich przekracza 50%. To pokazuje, że wykrywamy raka zbyt późno, zbyt wiele kobiet trafia do lekarza już w stadium zaawansowanym – mówi agencji Newseria Biznes Anna Kupiecka, prezes Fundacji OnkoCafe – Razem Lepiej.
CZYTAJ NA F7SPORT.PL – Superliga może ruszyć już w przyszłym roku
Kto jest narażony na raka piersi?
Płeć żeńska jest najsilniejszym czynnikiem ryzyka raka piersi. Około 99% przypadków raka piersi występuje u kobiet, a 0,5–1% przypadków raka piersi występuje u mężczyzn. Leczenie raka piersi u mężczyzn opiera się na tych samych zasadach, co u kobiet.
Pewne czynniki zwiększają ryzyko raka piersi, w tym wiek, otyłość, szkodliwe spożywanie alkoholu, historia rodzinna raka piersi, historia narażenia na promieniowanie, historia rozrodcza (taka jak wiek, w którym rozpoczęła się miesiączka i wiek pierwszej ciąży), palenie tytoniu i terapia hormonalna po menopauzie. Około połowa przypadków raka piersi rozwija się u kobiet, u których nie można zidentyfikować czynnika ryzyka raka piersi innego niż płeć (kobieta) i wiek (powyżej 40 lat).
Historia rodzinna raka piersi zwiększa ryzyko raka piersi, ale większość kobiet, u których zdiagnozowano raka piersi, nie ma znanej historii rodzinnej tej choroby. Brak znanej historii rodzinnej nie oznacza koniecznie, że kobieta jest narażona na mniejsze ryzyko.
Niektóre odziedziczone mutacje genów o wysokiej penetracji znacznie zwiększają ryzyko raka piersi, przy czym najbardziej dominującymi są mutacje w genach BRCA1, BRCA2 i PALB-2. Kobiety, u których stwierdzono mutacje w tych głównych genach, mogą rozważyć strategie redukcji ryzyka, takie jak chirurgiczne usunięcie obu piersi lub strategie chemioprewencji.
Objawy i symptomy
Większość osób nie odczuwa żadnych symptomów, gdy rak jest jeszcze na wczesnym etapie, stąd tak duże znaczenie ma wczesne wykrycie.
Rak piersi może mieć kombinacje symptomów, szczególnie gdy jest bardziej zaawansowany. Objawy raka piersi mogą obejmować:
- guzek piersi lub zgrubienie, często bezbolesne;
- zmianę wielkości, kształtu lub wyglądu piersi;
- dołeczki, zaczerwienienie, wżery lub inne zmiany na skórze;
- zmianę wyglądu brodawki sutkowej lub skóry otaczającej brodawkę sutkową (otoczka);
- nieprawidłowy lub krwawy płyn z brodawki sutkowej.
Osoby z nieprawidłowym guzkiem piersi powinny szukać pomocy lekarskiej, nawet jeśli guzek nie boli.
Większość guzków piersi nie jest rakiem. Guzki piersi, które są nowotworowe, mają większe szanse na skuteczne leczenie, gdy są małe i nie rozprzestrzeniły się na pobliskie węzły chłonne.
Rak piersi może rozprzestrzenić się na inne obszary ciała i wywołać inne objawy. Często pierwszym wykrywalnym miejscem rozprzestrzeniania się nowotworu są węzły chłonne pod pachą, chociaż możliwe jest występowanie węzłów chłonnych z nowotworem, których nie można wyczuć.
Z czasem komórki rakowe mogą rozprzestrzeniać się na inne narządy, w tym płuca, wątrobę, mózg i kości. Po dotarciu do tych miejsc mogą pojawić się nowe objawy związane z nowotworem, takie jak ból kości lub bóle głowy.
Dane OECD wskazują, że Polska notuje jeden z najgorszych w UE wyników, jeśli chodzi o zgłaszalność kobiet na mammografię.
– W tej chwili zgłaszalność na badania przesiewowe jest niska i widzimy tutaj ogromną tendencję spadkową, a pandemia COVID-19 dodatkowo pogorszyła sytuację. Teraz spodziewamy się już takich pacjentek, które będą rozpoznawane z nowotworem w stadium zaawansowanym – dodaje Magdalena Kardynał. – Dodatkowo wyłania nam się grupa młodych pacjentek z rakiem piersi i niestety one chorują na dużo bardziej zaawansowaną postać nowotworu.
W Polsce częściej niż w innych krajach diagnozuje się raka piersi w późnych stadiach.
CZYTAJ: Polki zaniedbują badanie piersi. Nowa kampania „Coś do nich mam!” fundacji Rak’n’Roll
W Polsce poprawy wymaga jednak nie tylko profilaktyka, ale i diagnostyka raka piersi, ponieważ wiele pacjentek po prostu „utyka w systemie”.
Leczenie
Leczenie raka piersi zależy od podtypu nowotworu i stopnia rozprzestrzenienia się nowotworu poza pierś do węzłów chłonnych (stadium II lub III) lub do innych części ciała (stadium IV).
Lekarze łączą metody leczenia, aby zminimalizować ryzyko nawrotu nowotworu. Należą do nich:
- operacja usunięcia guza piersi;
- radioterapia w celu zmniejszenia ryzyka nawrotu w piersi i otaczających tkankach;
- leki zabijające komórki nowotworowe i zapobiegające rozprzestrzenianiu się, w tym terapie hormonalne, chemioterapia lub ukierunkowane terapie biologiczne.
Leczenie raka piersi jest skuteczniejsze i lepiej tolerowane, gdy zostanie rozpoczęte wcześnie i doprowadzone do końca.
Operacja może polegać na usunięciu tylko tkanki nowotworowej (tzw. lumpektomia) lub całej piersi (mastektomia). Operacja może również polegać na usunięciu węzłów chłonnych w celu oceny zdolności raka do rozprzestrzeniania się.
Radioterapia leczy resztkowe mikroskopijne nowotwory pozostawione w tkance piersi i/lub węzłach chłonnych i minimalizuje ryzyko nawrotu raka na ścianie klatki piersiowej.
Zaawansowane nowotwory mogą erodować przez skórę, powodując otwarte rany (owrzodzenia), ale niekoniecznie są bolesne. Kobiety z ranami piersi, które się nie goją, powinny zwrócić się o pomoc lekarską w celu wykonania biopsji.
Leki do leczenia raka piersi są wybierane na podstawie właściwości biologicznych nowotworu, określonych za pomocą specjalnych testów (oznaczanie markerów nowotworowych).
Węzły chłonne są usuwane w czasie operacji raka w przypadku nowotworów inwazyjnych. W przeszłości uważano, że całkowite usunięcie łożyska węzła chłonnego pod pachą (całkowite wycięcie pachowe) jest konieczne, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się raka. Obecnie preferowana jest procedura mniejszych węzłów chłonnych zwana „biopsją węzła wartowniczego”, ponieważ wiąże się z mniejszą liczbą powikłań.
Radioterapia odgrywa bardzo ważną rolę w leczeniu raka piersi. W przypadku wczesnego stadium raka piersi, radioterapia może zapobiec konieczności poddania się przez kobietę mastektomii. W przypadku raka w późniejszym stadium radioterapia może zmniejszyć ryzyko nawrotu raka, nawet jeśli wykonano mastektomię. W przypadku zaawansowanych stadiów raka piersi, w niektórych przypadkach radioterapia może zmniejszyć prawdopodobieństwo śmierci z powodu choroby.
Skuteczność terapii raka piersi zależy od pełnego cyklu leczenia. Częściowe leczenie ma mniejsze szanse na osiągnięcie pozytywnego wyniku.
Reakcja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na raka piersi
Celem Inicjatywy Globalnej na Rzecz Walki z Rakiem Piersi (GBCI) WHO jest zmniejszenie globalnej śmiertelności z powodu raka piersi o 2,5% rocznie, a tym samym zapobiegnięcie 2,5 miliona zgonów z powodu raka piersi na świecie w latach 2020–2040.
Zmniejszenie globalnej śmiertelności z powodu raka piersi o 2,5% rocznie zapobiegłoby 25% zgonów z powodu raka piersi do 2030 roku i 40% do 2040 roku wśród kobiet poniżej 70. roku życia. Trzy filary osiągnięcia tych celów to: promocja zdrowia w celu wczesnego wykrywania; terminowa diagnoza; kompleksowe leczenie raka piersi.
Poprzez zapewnienie edukacji w zakresie zdrowia publicznego w celu zwiększenia świadomości kobiet na temat oznak i objawów raka piersi oraz, wraz z ich rodzinami, zrozumienia znaczenia wczesnego wykrywania i leczenia, więcej kobiet konsultowałoby się z lekarzami, gdy podejrzewa się raka piersi i zanim jakikolwiek nowotwór się rozwinie. Jest to możliwe nawet w przypadku braku badań mammograficznych, które są obecnie niepraktyczne w wielu krajach.
