Co to znaczy być człowiekiem? Dziś przyjrzymy się takiemu fundamentalnemu pytaniu dotyczącego naszego istnienia.
To pytanie pojawia się zwykle w obliczu dylematu moralnego, kryzysu egzystencjalnego lub podczas próby odnalezienia siebie.
Co więcej, zwykle następuje więcej pytań:
Co nas oddziela od innych gatunków? Co nas motywuje do robienia tego, co robimy? Co nas wyróżnia?
Odpowiedzi nigdy nie są proste. Nawet w dobie nowoczesności i wolności intelektualnej możemy nie być blisko żadnych konkretnych odpowiedzi. Od wieków filozofowie na całym świecie starają się je znaleźć.
Jednak odpowiedzi pozostają tak różnorodne i niejednoznaczne jak zawsze.
Co to naprawdę znaczy być człowiekiem?
Czytaj dalej, aby dowiedzieć się, jak 7 najsłynniejszych filozofów świata odpowiada na to pytanie.
1. Karl Marx
„Jeśli człowiek jest istotą społeczną, może rozwijać się tylko w społeczeństwie”.
Karol Marks jest znany z pisania Manifestu Komunistycznego wraz z filozofem i socjologiem Fryderykiem Engelsem. Był jednym z czołowych orędowników komunizmu w XIX-wiecznej Europie.
Chociaż słynie z socjalizmu, pozostaje jednym z najwybitniejszych współczesnych myślicieli filozoficznych. Oprócz rozpalenia szerokiego zestawu ruchów społecznych w swoim czasie, udało mu się ukształtować światopogląd na temat kapitalizmu, polityki, ekonomii, socjologii – i tak, nawet filozofii.
Jakie są jego poglądy na temat ludzkiej natury?
„Cała historia jest niczym innym jak ciągłą przemianą natury ludzkiej”.
Marks uważał, że nasza historia w ogromnym stopniu ukształtowała ludzką naturę. Uważał, że sposób, w jaki postrzegamy rzeczy – moralność, konstrukcję społeczną, potrzebę spełnienia – są historycznie uwarunkowane w podobny sposób, w jaki jest nasze społeczeństwo.
Oczywiście, jego teoria natury ludzkiej sugeruje również, że kapitalizm utrudnia postęp ludzkości, zwłaszcza jeśli chodzi o pracę. Dopóki obiektywizujemy nasze idee i zaspokajamy nasze potrzeby, praca będzie wyrażać naszą ludzką naturę i również ją zmieniać.
Czytaj: 25 lekcji od Konfucjusza, które odmieniają życie
2. David Hume
„Wszystko, co należy do ludzkiego zrozumienia, w tej głębokiej ignorancji i niejasności, to być sceptycznym lub przynajmniej ostrożnym; i nie przyznawać się do żadnej hipotezy; zwłaszcza do tych, które nie są poparte żadnym pozorem prawdopodobieństwa”.
David Hume był empirystą. Uważał, że wszystkie ludzkie idee mają swoje korzenie w wrażeniach zmysłowych. To znaczy, nawet jeśli wyobrażamy sobie stworzenie, które nie istnieje, Wasza wyobraźnia nadal składa się z rzeczy, które wyczuliście w prawdziwym świecie.
Dlaczego ma to znaczenie dla bycia człowiekiem?
Według Hume’a, aby uporządkować te wrażenia, używamy różnych procesów umysłowych, które są fundamentalną częścią bycia człowiekiem. Są to podobieństwo, ciągłość w czasie lub miejscu oraz przyczyna i skutek.
„Jest oczywiste, że wszystkie nauki mają mniej więcej związek z naturą ludzką… Nawet matematyka, filozofia przyrody i religia są w pewnym stopniu zależne od nauki o człowieku”.
Hume wierzy ponadto, że nasze własne postrzeganie prawdy, każdy z nas, bez względu na to, jak bardzo się różni, istnieje. Kiedy ludzie szukają prawdy, pojawiają się chwile urzeczywistnienia. Małe chwile urzeczywistnienia prowadzą do poczucia szczęścia spełnienia. Z drugiej strony, wielkie momenty uświadomienia są tym, co naprawdę czyni nas ludźmi.
Dla Hume’a, to właśnie wtedy, gdy doświadczamy tych kluczowych doświadczeń zmieniających świadomość, możemy w końcu z całą pewnością powiedzieć, co to znaczy być człowiekiem.
3. Ludwig Wittgenstein
„Granice mojego języka oznaczają granice mojego świata.
O czym nie można mówić, trzeba o tym milczeć.
Świat jest wszystkim, co jest w tym przypadku”.
Nie ma chyba drugiego współczesnego filozofa tak głęboko zagadkowego jak Ludwig Wittgenstein. Jego filozofię można obrócić na bok, a mimo to uznasz ją za autorytatywną i niejasną.
Jego filozofię dotyczącą ludzkości można interpretować na wiele sposobów. Ale sedno jest nadal nieodparte. Przetestujmy, co myśli z jego jedynej książki Tractatus-Logico-Philosophicus (1921).
Dla Wittgensteina bycie człowiekiem oznacza naszą zdolność do świadomego myślenia. Jesteśmy aktywnymi, ucieleśnionymi mówcami. Zanim się skomunikujemy, najpierw musimy mieć z czym się komunikować. Musimy tworzyć i rozróżniać prawdziwe i fałszywe myśli o otaczającym nas świecie, aby móc myśleć o rzeczach – kombinacjach rzeczy.
Te świadome kombinacje myśli są tym, co Wittgenstein nazywa „stanami rzeczy”.
W związku z tym:
„Świat jest całością faktów, a nie rzeczy”
Bycie człowiekiem to myślenie – prawda, fałsz – to naprawdę nie ma znaczenia.
Czytaj: Z Wrocławia biegiem na Jasną Górę, aby pomóc chorym dzieciom na raka
4. Friedrich Nietzsche
„Wskazówka godzinowa życia. Życie składa się z rzadkich, odosobnionych momentów o największym znaczeniu oraz z niezliczonych interwałów, w których w najlepszym razie sylwetki tych chwil krążą wokół nas. Miłość, wiosna, każda piękna melodia, góry, księżyc, morze – to wszystko przemawia całkowicie do serca, ale tylko raz, o ile w ogóle mają szansę przemówić w całości. Dla wielu mężczyzn w ogóle nie ma tych chwil, a oni sami są przerwami i przerwami w symfonii prawdziwego życia”.
Friedrich Nietzsche – kolejny rewolucyjny filozof. Najbardziej znany jest ze swojej książki Human, All Too Human: A Book for Free Spirits.
Wśród innych filozofów, którzy piszą niesmaczne i niejasne ideologie, Nietzche jest dowcipny, elokwentny i brutalnie szczery. A nawet poetycki. Jest filozofem, który bada ludzką naturę, oferując konkretne rady, jak sobie z nią radzić.
Co myśli o ludzkości i co to oznacza?
„Zalety obserwacji psychologicznej. To medytowanie nad rzeczami ludzkimi, aż nazbyt ludzkimi (lub, jak to się mówi, „obserwacja psychologiczna”) jest jednym ze środków, dzięki którym człowiek może ulżyć brzemieniu życia; że uprawiając tę sztukę można zapewnić sobie przytomność w sytuacjach trudnych i rozrywkę w nudnym otoczeniu; w istocie, że z najcięższych i najnieszczęśliwszych okresów własnego życia można wyrwać maksymy i dzięki temu poczuć się trochę lepiej”.
Dla Nietzschego nasza świadomość nadaje sens ludzkości. Jesteśmy zdolni do tego, co nazywa obserwacjami psychologicznymi, zdolności widzenia rzeczy z analitycznej perspektywy. Dzięki temu my, ludzie, możemy kontrolować narrację naszego istnienia.
5. Platon
„Albowiem wszelkie dobro i zło, czy to w ciele, czy w naturze ludzkiej, pochodzi… z duszy i wylewa się stamtąd, jak z głowy do oczu”.
Nie można by było pominąć Platona na tej liście, prawda? W końcu jest jego Teoria natury ludzkiej.
Platon wierzył w dusze.
Uważał, że ludzie mają zarówno niematerialny umysł (duszę), jak i materialne ciało. Że nasze dusze istnieją przed narodzinami i po śmierci. I składa się to z jednego powodu; 2. apetyt (popęd fizyczny); i wola (emocja, pasja, duch).
Dla Platona dusza jest źródłem wszystkiego, co czujemy – miłości, udręki, złości, ambicji, strachu. Większość naszych konfliktów psychicznych jako ludzi jest spowodowana brakiem harmonii tych aspektów.
„Człowiek – istota poszukująca sensu”.
Platon uważał również, że natura ludzka jest społeczna. Zasadniczo nie jesteśmy samowystarczalni. Potrzebujemy innych. Czerpiemy satysfakcję z naszych interakcji społecznych. To prawda, że czerpiemy z naszych relacji.
6. Immanuel Kant
„Intuicja i pojęcia stanowią… elementy całej naszej wiedzy, tak że ani pojęcia bez intuicji w jakiś sposób im odpowiadającej, ani intuicja bez pojęć nie mogą dać wiedzy”.
Immanuel Kant jest powszechnie uważany za jednego z najbardziej wpływowych filozofów zachodnich wszechczasów. Jego ideologie dotyczyły religii, polityki i wiecznego pokoju. Ale co najważniejsze, był filozofem ludzkiej autonomii.
Kant wierzył, że jako ludzie jesteśmy zdeterminowani i zdolni do wiedzy i zdolności do działania na jej podstawie, nie polegając na nikim innym, nawet na religii czy jakiejś boskiej interwencji.
Percepcja wiedzy przez ludzi to według niego „stany zmysłowe spowodowane obiektami fizycznymi i wydarzeniami poza umysłem oraz aktywność umysłu w organizowaniu tych danych według pojęć…”
Dlatego Kant uważa, że wchodzimy w interakcję ze światem na podstawie naszego postrzegania go. Jesteśmy ludźmi z powodu naszego rozumu. Podobnie jak inne gatunki, działamy. Ale w przeciwieństwie do innych podajemy powody naszych działań. I to właśnie dla Kanta w istocie oznacza bycie człowiekiem.
„Cała nasza wiedza zaczyna się od zmysłów, następnie prowadzi do zrozumienia, a kończy na rozumie. Nie ma nic wyższego niż rozum”.
7. Tomasz z Akwinu
„Nie możemy od razu mieć pełnej wiedzy. Musimy zacząć od wiary; potem możemy zostać poprowadzeni do samodzielnego opanowania dowodów”.
Podobnie jak Platon, Tomasz z Akwinu był dualistą, który wierzył, że ludzie mają zarówno ciało, jak i duszę.
Ale w przeciwieństwie do Kanta, który uważał, że to nasz intelekt nadaje nam sens, Tomasz z Akwinu uważał, że jest odwrotnie. Dla niego przyswajamy wiedzę naszym zmysłem, a intelekt przetwarza ją później i bardziej stopniowo, poprzez nasze ludzkie doświadczenia.
Tomasz z Akwinu wierzył, że jesteśmy jedynymi istotami, które potrafią dostrzec zarówno materię, jak i ducha. Nie tylko istniejemy na tym świecie – możemy go interpretować, analizować, wyprowadzać z niego znaczenie i podejmować decyzje dotyczące tego. To nasz intelekt przekracza nas od zwykłego istnienia do rzeczywistego robienia z wolnością, z nieograniczoną wyobraźnią.
A Ty co o tym myślisz?
Nie musisz być filozofem, aby dojść do własnych wniosków. Co dla ciebie oznacza bycie człowiekiem? Czy to współczucie, empatia, logika, nasza świadomość?
W świecie technologii, mediów społecznościowych i zaawansowanych odkryć naukowych ważne jest, aby nieustannie zadawać to kluczowe pytanie. Nie pozwól, aby hałas odwracał Twoją uwagę od refleksji – dlaczego istniejemy? Co to wszystko w ogóle znaczy? Co możemy wnieść do tej cudownej egzystencji? Daj nam znać.
johannesfloe.com – Art to remember
