Japońskie Kamikatsu ma zredukować wytwarzane przez siebie odpady do zera.
Niesamowita historia zaczęła się w 2003 roku, kiedy mieszkańcy Kamikatsu zadeklarowali, że chcą wziąć udział w przedsięwzięciu nazwanym „zero-waste” (zero odpadów).
I tak powstało Kamikatsu Zero Waste Center. Deski z bordowego drewna cedrowego obramują 700 niedopasowanych okien, tworząc mozaikę szklanych tafli na tle górskich szczytów i gajów wiecznie zielonych.
Fasada Kamikatsu Zero Waste Center jest co najmniej uderzająca; prawie tak samo uderzająca, jak fakt, że została zbudowana ze śmieci.
Położone nad brzegiem rzeki Katsuura w odległym górskim miasteczku Kamikatsu, w południowej Japonii, centrum zostało otwarte w 2020 roku podczas pandemii Covid-19 i stało się nowym sercem społeczności.
Zastępując dawną „prefabrykowaną chatę”, w której sortowano śmieci, nowe centrum zostało zbudowane, aby wspomóc ambitny cel miasta, jakim jest osiągnięcie 100% zerowej ilości odpadów, powiedział Hiroshi Nakamura, główny architekt projektu i założyciel NAP Architectural Consulting.
Budynek zdobył w zeszłym roku nagrodę Instytutu Architektury Japonii, a dzięki zwiększonej uwadze społeczności, społeczność ma również nadzieję, że przyciągnie nowych, świadomych ekologicznie mieszkańców, aby pobudzić zmniejszającą się populację.
„Chcieliśmy, aby to centrum było miejscem, z którego mieszkańcy mogliby być dumni” – powiedział Nakamura.
Zbudowane ze wspomnieniami
Nakamura i jego zespół rozpoczęli projektowanie Centrum Zero Waste w porozumieniu z mieszkańcami Kamikatsu w kwietniu 2016 roku.
Użyli głównie materiałów lokalnych i pochodzących z recyklingu, wybierając drewno cedrowe z okolicznych lasów, aby stworzyć konstrukcję nośną i szkielet budynku.
Miasteczko Kamikatsu miało kwitnący przemysł drzewny do 1970 roku, kiedy konkurencja ze strony taniego drewna z zagranicy doprowadziła do upadku przemysłu. Wykorzystanie lokalnych materiałów pomogło w zmniejszeniu zużycia paliwa z transportu i opakowań, powiedział Nakamura, a także włączyło kluczowy element historii miasta. Drewno pozostawiono w surowej, okrągłej formie, nie pocięto je na kwadratowe belki lub deski, aby jeszcze bardziej zmniejszyć ilość odpadów.
W przypadku pozostałej konstrukcji i wnętrza prawie wszystko zostało poddane recyklingowi. Ale stworzenie budynku ze śmieci nie jest łatwym zadaniem. „Zazwyczaj najpierw projektujemy, a następnie stosujemy gotowe materiały, aby pasowały do projektu” – powiedział architekt. „Zamiast tego proces projektowania trwał ponad dwa lata, pozyskując i dopasowując każdy element jak puzzle.”
Niektóre elementy – w tym materiały dachowe, metale do hydroizolacji, śruby i wkręty do połączeń oraz sprzęt, taki jak klimatyzacja i armatura wodna – musiały być nowe, aby zapewnić zgodność z przepisami budowlanymi i normami bezpieczeństwa, powiedział Nakamura. Jednak ograniczenie ilości nowych zasobów nadal pomogło zmniejszyć wpływ budynku na środowisko, a koszt, według szacunków Nakamury byłby podwojony bez użycia materiałów pochodzących z recyklingu.
Czytaj: Ta szklarnia wykonana jest z ponad 4500 słoików z recyklingu
Zespół musiał być zaradny, prosząc producentów o nadmiarowe lub niedoskonałe materiały, które normalnie byłyby złomowane, takie jak wadliwe płytki, powiedział Nakamura.
W projekcie wykorzystali również praktyki „architektury partycypacyjnej”. Chociaż zwykle wiąże się to z konsultowaniem się z mieszkańcami na temat tego, czego chcą lub potrzebują od budynku, Nakamura powiedział, że Centrum Zero Waste idzie o krok dalej, ponieważ zostało zbudowane z materiałów przekazanych przez 1453 mieszkańców miasta.
Potłuczone szkło i ceramikę zamieniono na podłogę z lastryko, pojemniki na zbiory z lokalnej farmy grzybów shiitake zamieniono na półki na książki, a nieużywane łóżko z domu opieki zamieniono na sofę. Na efektowną fasadę budynku mieszkańcy zebrali stare okna, niektóre odzyskane z opuszczonych budynków.
„Sama architektura powstała ze wspomnień mieszkańców, więc są do niej przywiązani” – powiedział Nakamura.
Miasto zero-waste
Położone w centralnych górach wyspy Shikoku, Kamikatsu rozciąga się na rozległym obszarze 27 000 akrów. Jej osady skupiają się wzdłuż krętego odcinka autostrady, która biegnie za zakrętami rzek Asahi i Katsuura, przecinając doliny zboczy górskich pokrytych cedrem.
Odległe położenie miasta, godzina jazdy do najbliższego miasta, oznacza, że Kamikatsu zawsze zarządzało własnymi śmieciami i ma silną kulturę recyklingu, powiedziała Momona Otsuka, dyrektorka ds. środowiska w Kamikatsu Zero Waste Center, która przeniosła się do miasta w 2020 roku.
W 1998 roku spalarnia zastąpiła spalanie na wolnym powietrzu, ale opary zawierały niebezpieczne poziomy toksycznych dioksyn i wkrótce potem spalarnie zamknięto.
Czytaj: Bornholm wprowadza politykę „całkowitego zero-waste”
Następnie, w 2003 roku, władze Kamikatsu złożyły „deklarację zerowej ilości odpadów”, trafiając na pierwsze strony gazet jako pierwsze miejsce w Japonii, które złożyło takie zobowiązanie.
Na początku nałożono na mieszkańców obowiązek sortowania śmieci na dziewięć kategorii. Stopniowo ta lista była poszerzona i przez lata wzrosła do 45 kategorii. Mieszkańcy Kamikatsu opracowali szczegółowy system recyklingu, który pomógł im osiągnąć 80% wskaźnik recyklingu od 2016 roku – w porównaniu do 20% w pozostałej części Japonii w 2019 roku, według najnowszych danych rządu japońskiego. Mieszkańcy mają obowiązek zanosić odpady do czynnej całą dobę Stacji Odpadów.
Z tekstyliów powstają na przykład nowe zabawki, z dawnych zasłon tkane są tradycyjne kimona.
„Niektóre kategorie odpadów, takie jak pieluchy i jednorazowe opakowania grzewcze, są niezwykle trudne i drogie w recyklingu” – powiedziała Otsuka.
„Ale Centrum Zero Waste zostało zaprojektowane, aby rozwiązać ten problem” – dodała Otsuka.
Koniecznie zajrzyj na f7.pl
W systemie jednokierunkowym centrum podzielone jest na strefy ułatwiające recykling: strefę sortowania i zbiórki śmieci, centrum recyklingu, salę edukacyjną oraz sklep prowadzony przez wolontariuszy, w którym dostępne są bezpłatne przedmioty wielokrotnego użytku, takie jak ubrania, talerze, książki i elektronika, wszystko jest przekazywane i odbierane przez mieszkańców. Wszystko, czego nie można poddać recyklingowi, jest zbierane i wysyłane do spalarni lub składowiska odpadów w najbliższym mieście, Tokushimie.
Ale centrum to nie tylko pomoc dla środowiska: to także pomoc dla ludzi. Mieszkańcy zazwyczaj odwiedzają centrum raz lub dwa razy w tygodniu, a dzięki przestrzeniom publicznym wkomponowanym w projekt, jest to również centrum społeczności dla rozproszonego miasta.
Podobnie jak w wielu miejscach w Japonii, populacja Kamikatsu starzeje się i spada, a młodsi mieszkańcy szukają pracy w większych miastach. Mają nadzieję, że ekologiczne podejście miasta przyciągnie nowych mieszkańców szukających bardziej zrównoważonego stylu życia – jak Otsuka. Widzi ona możliwość rozwoju poprzez ekoturystykę, wspartą otwarciem butikowego hotelu w Zero Waste Center w maju 2020 roku.
Relacje medialne stworzyły poczucie dumy w społeczności, powiedziała Otsuka, dodając, że centrum już przyciąga turystów: w pierwszym roku miasto odwiedziło 5000 osób, a 1200 gości zatrzymało się w hotelu, pomimo pandemii Covid-19. W miarę rozwoju turystyki ma nadzieję, że więcej odwiedzających będzie „doświadczać zerowej ilości odpadów w pozytywny sposób”.
Budynek nadający się do recyklingu
Chociaż budowanie z użyciem odpadów jest niezwykłe, nie jest wyjątkowe: innowacyjni architekci na całym świecie eksperymentowali z budownictwem opartym na śmieciach. Fasada Collage House w Bombaju, w Indiach jest wykonana z uratowanych drzwi i okien, podczas gdy David Hertz Architects wykorzystał skrzydła wycofanego z eksploatacji samolotu Boeing w 747 Wing House w Kalifornii.
Ale Kamikatsu Zero Waste Center ma recykling w swoich fundamentach. Przyszłe innowacje lub spadek liczby ludności mogą oznaczać zmniejszenie ilości śmieci, przez co budynek będzie zbędny. Przewidując to, Nakamura zaprojektował budynek tak, aby można go było łatwo zmniejszyć lub całkowicie rozebrać i poddać recyklingowi.
„Koncepcja zero waste nie dotyczy ostatecznej utylizacji odpadów, takiej jak eliminacja śmieci (które trafiają na wysypisko), ale raczej musimy zastanowić się, jak wyeliminować odpady z górnego biegu rzeki” – dodał Nakamura.
Zaprojektowanie Centrum Zero Waste Kamikatsu zmotywowało Nakamurę do poszukiwania bardziej ekologicznych projektów architektonicznych i do większej kreatywności w pozyskiwaniu materiałów – i ma nadzieję, że centrum zainspiruje również innych do ponownego przemyślenia odpadów.
„Moje postrzeganie i sposób myślenia o śmieciach zmieniło się o 180 stopni” – powiedział Nakamura. „Nauczyłem się, jak ważne jest tworzenie nowych rzeczy podczas dziedziczenia wspomnień”.
